Đừng để trẻ em “bơ vơ” trong chính gia đình mình

Tự gây thương tích, tự tử vì rối loạn tâm thần

Theo bác sỹ Đỗ Minh Loan, khoảng 1,5 tháng trước, BV tiếp nhận một bé gái 12 tuổi trong tình trạng thở ô-xy do thắt cổ tự tử. Dù các bác sỹ đã cố gắng hết sức nhưng không thể cứu được cháu.

Khi tìm hiểu thông tin, bác sỹ biết căn nguyên dẫn đến hành động đáng tiếc của cháu bé xuất phát từ việc cháu bị cô giáo phê bình ở lớp vì nói chuyện, làm việc riêng. Cháu cho rằng mình không làm điều này nhưng về nhà gia đình yêu cầu cháu viết bản kiểm điểm. Tưởng rằng mọi chuyện chỉ dừng ở đó, nhưng cháu bé đã treo cổ tự tử tại nhà. Khi được gia đình phát hiện đưa đi cấp cứu thì đã muộn...

Bác sỹ nhận định, đây là trường hợp trẻ mắc rối loạn tâm thần tuổi học đường, cách giải quyết vấn đề của trẻ hết sức bồng bột, manh động nên để lại hậu quả nặng nề. Bản thân gia đình của trẻ cũng có bất ổn. Có lẽ trẻ đã có rối loạn trầm cảm lo âu từ trước đó nhưng gia đình không biết. Sự việc sau đó giống như “giọt nước tràn ly”.

Hay như một trường hợp khác là bé gái 13 tuổi bị trầm cảm và từng có ý tưởng tự sát. Khi trò chuyện các bác sỹ nhận thấy, bé gái này không chia sẻ được với bố mẹ mà chỉ thường xuyên tâm sự, trò chuyện với anh trai. Khoảng 2 tháng gần đây, anh trai của bé đi du học ở nước ngoài khiến bệnh nhi hụt hẫng, buồn chán. Sau thời gian can thiệp tâm lý cho bé gái được khoảng 10 buổi thì gia đình có phản hồi tâm trạng của bạn cải thiện tốt hơn, điểm một số môn tốt hơn.

Theo bác sỹ Minh Loan, rối loạn sức khỏe tâm thần ở trẻ em được coi là sự chậm trễ hoặc gián đoạn trong việc phát triển tư duy, hành vi, kỹ năng xã hội hoặc điều chỉnh cảm xúc phù hợp với lứa tuổi. Những vấn đề này khiến trẻ em lo lắng và làm gián đoạn khả năng hoạt động tốt của trẻ ở nhà, ở trường hoặc trong các tình huống xã hội khác. Nhiều trẻ em thỉnh thoảng trải qua nỗi sợ hãi và lo lắng, hoặc các hành vi gây rối.

Theo Tổ chức Y tế thế giới, 20% trẻ em và vị thành niên có rối loạn tâm thần, 50% khởi phát ở độ tuổi 14. Trầm cảm là một trong những nguyên nhân hàng đầu gây bệnh tật và tàn tật ở trẻ vị thành niên. Tự tử là nguyên nhân thứ ba gây tử vong ở lứa tuổi 15-19. Các phát hiện từ các nghiên cứu dịch tễ học của các quốc gia có thu nhập cao cho thấy tỷ lệ mắc 8-18% đối với các rối loạn tâm thần ở trẻ em ở độ tuổi đi học.

Bệnh nhi rối loạn tâm thần tuổi học đường đang được bác sỹ trò chuyện để cân bằng tâm lý. Ảnh: K.C

Trẻ em ở đô thị có xu hướng rối loạn tâm thần cao hơn

Bác sỹ Minh Loan cho biết, đặc điểm rối loạn tâm thần học đường thường gặp gồm rối loạn lo âu và rối loạn tăng động giảm chú ý. Nhiều gia đình khi đưa các cháu đến khám đều cho rằng con mình không có vấn đề gì nghiêm trọng, nhưng thực tế, khi làm việc với các em nhỏ, các bác sĩ mới nhận ra rất nhiều điều bất ổn như stress, sang chấn tâm lý từ chính môi trường học tập và cuộc sống gia đình của các em. Hầu hết các ca đến khám tại khoa đều ở trong tình trạng mắc các rối loạn tâm lý vừa và nặng.

Theo nghiên cứu gần đây nhất, tại Việt Nam, tỷ lệ mắc rối loạn tâm thần dao động từ 8%-29% ở trẻ em và vị thành niên. Trong đó, ADHD chiếm 14,1%; Rối loạn cảm xúc là 11,5%; Rối loạn ứng xử là 9,2%. 5% trong 10.000 người nghiện có hồ sơ quản lý là trẻ dưới 18 tuổi (50% là trẻ dưới 16 tuổi).

Năm 2019, BV Nhi Trung ương có tiến hành một cuộc khảo sát với 834 học sinh tại Hà Nội và 726 học sinh tại Hưng Yên cho thấy, tỷ lệ trầm cảm với các mức độ khác nhau ở Hà Nội là 31,3% và Hưng Yên là 18,6%; Tỷ lệ lo âu tại Hà Nội là 42,6% và Hưng Yên là 36,5%; Tỷ lệ trẻ stress tại Hà Nội là 38,8% và Hưng Yên là 21,8%.

Qua khảo sát cho thấy ở các khu đô thị lớn, tỷ lệ rối loạn tâm thần có vẻ có xu hướng cao hơn ở tỉnh, thành khác. Trẻ nữ tỷ lệ lo âu trầm cảm, sang chấn tâm lý cao hơn so với trẻ nam. Trẻ trong gia đình có mâu thuẫn, tỷ lệ rối loạn cao hơn so với các em trong gia đình có sự hòa hợp.

Nhiều bậc phụ huynh cũng coi những biến đổi tâm lý của trẻ em nhiều khi là do phản ứng thái quá vì căng thẳng hoặc cho rằng đó là tâm lý tuổi dậy thì, đến khi trẻ có những phản ứng gây nguy hiểm cho tính mạng thì can thiệp quá muộn. Việc phát hiện, điều trị giúp các em vượt qua những rối loạn đòi hỏi sự quan tâm sát sao của các bậc phụ huynh. “Chúng ta cần phải đặt vào vị trí của các em nhỏ chứ đừng áp đặt tâm lý của người lớn lên trẻ em” - bác sỹ Loan nói.