NSND Xuân Huyền - “Người gác đền” chính kịch Việt Nam

Gia tài nghệ thuật đồ sộ

Sau khoảng thời gian bị tai biến, NSND Xuân Huyền qua đời vào ngày 27-11 tại BV Bạch Mai, Hà Nội, hưởng thọ 78 tuổi. Được biết, vài năm nay, sức khỏe ông sa sút vì nhiều chứng bệnh tuổi già.

Lễ viếng ông diễn ra vào 8g ngày 30-11 tại Nhà tang lễ Cầu Giấy, Hà Nội. Ông được gia đình hỏa táng tại Đài hóa thân Hoàn Vũ.

NSND Xuân Huyền, SN 1942, ở huyện Thanh Chương, tỉnh Nghệ An. Ông là học viên khóa đầu tiên của trường Nghệ thuật sân khấu Việt Nam (1959 - 1963). Ông từng là diễn viên của Đoàn tuồng Liên khu V và có nhiều cống hiến cho sân khấu tuồng. Những năm 60 của thế kỷ trước, ông thường đảm nhận các nhân vật phản diện, luôn đau đáu tìm cách khắc họa nhận vật một cách tinh tế nhất.

Sau một thời gian gắn bó với nghệ thuật tuồng, năm 1971, ông được cử đi học đạo diễn tại Liên Xô (cũ) và trở về nước năm 1977. Vở kịch đầu tiên đứng trong vai trò đạo diễn của ông là “Gió và bụi”, từng đoạt HCB Hội diễn Sân khấu toàn quốc năm 1980. Sau này, ông là đạo diễn nhiều vở kịch gắn với Nhà hát Tuổi trẻ như: Bến bờ xa lắc, Trái tim trong trắng, Othello, Lời thề thứ chín, Vòng phấn Kápka, Nhà có ba chị em gái, Ông không phải bố tôi... Trong đó, “Bến bờ xa lắc” từng giành HCV Hội diễn Liên hoan sân khấu nhỏ năm 1996, vở ”Lời thề thứ 9” diễn mấy trăm đêm vào hai năm 1988 - 1989,…

Tính đến nay, gia tài các tác phẩm sân khấu của ông lên đến con số hơn 300 vở diễn. NSND Xuân Huyền cùng với NSND Doãn Hoàng Giang, Lê Hùng trở thành những người có công lao lớn trong việc kiến tạo thời kỳ hoàng kim của sân khấu phía Bắc thập niên 1980, 1990. Không chỉ dựng kịch sân khấu, ông còn đứng sau nhiều vở tuồng, chèo, cải lương, dân ca... Ông được nhận danh hiệu NSND năm 2006.

NSND Xuân Huyền là người có nhiều cống hiến cho nền nghệ thuật nước nhà. Ảnh tư liệu

Đạo diễn cá tính tiếp lửa cho hậu bối

Không chỉ là một đạo diễn sân khấu giỏi, NSND Xuân Huyền còn là người thầy mẫu mực tại trường ĐH Sân khấu - điện ảnh Hà Nội hàng chục năm. Ông đã từng dìu dắt nhiều thế hệ học trò mà sau này trở thành đạo diễn, diễn viên nổi tiếng, có nhiều đóng góp cho nền nghệ thuật nước nhà như NSƯT Sĩ Tiến, NSND Thúy Mùi, NSND Lê Khanh, NSND Thanh Ngoan, NSƯT Chí Trung,…

NSƯT Sĩ Tiến - PGĐ Nhà hát Tuổi trẻ chia sẻ, ông cùng với NSƯT Chí Trung, NSND Lê Khanh, NSND Thanh Ngoan, NSND Thúy Mùi may mắn được học khóa đạo diễn cuối cùng 2004 - 2008 mà NSND Xuân Huyền giảng dạy. NSƯT Sĩ Tiến còn có nhiều dịp làm việc với NSND Xuân Huyền trong các vở kịch mà ông làm đạo diễn cho Nhà hát Tuổi Trẻ. Trong mắt của học trò, NSND Xuân Huyền là người rất kỹ tính và khắt khe trong công việc nhưng lại rất tình cảm, chính trực và đôn hậu. Ông không chỉ giảng dạy kiến thức chuyên môn cho học trò mà còn là tấm gương nghệ sĩ có tâm, luôn cống hiến hết mình vì nghệ thuật. Noi theo ông, nhiều thế hệ nghệ sĩ không ngừng cố gắng vươn lên, gặt hái được nhiều thành công trong sự nghiệp, được khán giả yêu mến.

Một điều đặc biệt nữa ở NSND Xuân Huyền chính là ông rất khôi hài nhưng lại chuyên dựng chính kịch. Cũng nhờ tính khôi hài, dí dỏm mà những vở chính kịch của ông luôn có những nét hài hước duyên dáng, đầy trí tuệ. Với những cống hiến cho các vở chính kịch trên sân khấu, NSND Xuân Huyền được mệnh danh là “người gác đền chính kịch”.

Diễn viên Minh Cúc (Nhà hát Tuổi trẻ) là học trò của ông tại trường CĐ Nghệ thuật Hà Nội chia sẻ, khi dạy cô, ông đã 72 tuổi, sức khỏe không tốt nên các học trò phân công một người phụ trách việc đưa đón ông. Sự nghiêm khắc trong giảng dạy của ông chính là đòn bẩy để các sinh viên siêng năng, chỉn chu với việc học và sau này là làm nghề. “Thầy có rất nhiều nguyên tắc. Sinh viên phải vào lớp đúng giờ, ai đến muộn một phút tự giác ra ngoài. Thấy ai có tác phong ăn mặc, đi đứng không chỉn chu, thầy sẽ uốn nắn ngay. Ngoài giờ học, thầy rất thương học sinh, hay tâm sự, chia sẻ về nghề”, Minh Cúc nhớ lại. Nữ diễn viên nhấn mạnh, mỗi dịp gặp lại học trò, ông hay đùa: “Vẫn làm diễn viên à, theo nghề khổ lắm”, rồi cười hài lòng vì thành công của học trò.

Thành công lớn nhất của người nghệ sĩ không chỉ thể hiện ở các vai diễn, bộ phim, vở kịch hay mà còn là người tiếp lửa cho các thế hệ hậu bối. Và NSND Xuân Huyền đã đạt được thành công đó. NSND Lê Tiến Thọ chia sẻ: “Xuân Huyền đã tạo niềm khát khao sáng tạo cho người diễn viên và thổi bùng lên ngọn lựa nhiệt tình, đam mê của họ”. Xin được trân trọng vĩnh biệt NSND Xuân Huyền - “Người gác đền” chính kịch Việt Nam. Những tác phẩm, sự cống hiến lớn lao của ông đối với nền nghệ thuật nước nhà sẽ còn sống mãi trong trái tim bạn bè, đồng nghiệp, khán giả hôm nay và mai sau.